Herinner je je de laatste keer dat je met een volstrekt vreemde hebt gesproken? Ik bedoel niet zoiets als vragen waar het toilet is, maar een echt gesprek?

Technologische ontwikkelingen hebben ons verwijderd van contact met vreemden. Omdat we allemaal onze telefoons bij ons hebben, hoeven we mensen nooit te vragen hoe laat het is of waar de dichtstbijzijnde bushalte is. En als we op de bus wachten, vinden we onze telefoons interessanter dan de mensen naast ons. Corona heeft ook niet geholpen, want het dwong ons afstand te houden of zelfs thuis te blijven, waardoor het moeilijk werd om met vreemden te praten. En hoe minder we het doen, hoe onnatuurlijker en ongemakkelijker het voelt óm het te doen.

Als Participatief Actieonderzoeker voer je veel gesprekken met vreemden. Serieus, heel veel. Ik realiseerde me onlangs hoe vaak ik de vraag krijg hoe je met vreemden kunt praten bij het starten van een Participatief Actieonderzoek. Hoe je die eerste stap zet. Dus dacht ik, waarom er niet een blog over te schrijven?

Wat ik leuk vind aan gesprekken met vreemden, is dat wanneer je basisprincipes van PAO toepast, zoals onbevooroordeeld luisteren en oprechte nieuwsgierigheid, zonder in debat te gaan of oplossingen aan te dragen, je de mooiste verhalen krijgt. Verhalen over het echte leven zoals mensen het vanuit hun diepste zelf ervaren. De daadwerkelijke rauwe verhalen die je meer over het leven leren dan welk boek dan ook.

Maar hoe beginnen we zo’n gesprek?

Bij het initiëren van een Participatief Actieonderzoek maken we eerst een PAO-ontwerp om te zien wat het doel van ons PAO is, wie te betrekken, welke PAO-methoden toe te passen, enzovoort. Van daaruit kunnen we een plan maken van dingen om te doen. Meestal omvat dit het voeren van informele gesprekken met mensen over het PAO-onderwerp. Maar dan komt de grote vraag: hoe benaderen we die mensen? Hoe beginnen we zo’n gesprek? Het antwoord is naar mijn mening eenvoudig – gewoon doen! – maar niet gemakkelijk.

Hier zijn wat tips.

• 1. Maak het jezelf gemakkelijk. Ten eerste moeten we af van het beperkende idee dat het ‘stom’ is om een vreemde aan te spreken – en het ongemakkelijke gevoel dat daarbij hoort. We moeten teruggaan naar dat gevoel van toen het normaal was om mensen aan te spreken (als je ‘oud’ genoeg bent om dat ooit te hebben gevoeld). Ik denk dat het hier een kwestie is van gewoon doen – veel doen – en genieten van het feit dat al je innerlijke aannames worden getackeld in elk gesprek!
• 2. Vraag eerst. Zodra je iemand benadert, vraag of je überhaupt een vraag mag stellen en respecteer het (en voel je niet slecht) als je een ‘nee’ krijgt.
• 3. Wees jezelf. Begin niet met een hele introductie van je PAO, dan ‘verlies’ je hen halverwege. Stel liever de vraag als medemens, niet als de onderzoeker. Zodra je voelt tijdens het gesprek dat ze geïnteresseerd zijn, kun je hen aan het einde over je PAO vertellen en hen zelfs uitnodigen om deel te nemen.
• 4. Wees creatief. Je kunt mensen ‘clean’ benaderen, zonder enige tools of ’trucs’, maar je kunt het ook een beetje leuker of interessanter maken om met je te praten. Ga bijvoorbeeld ergens op een druk plein zitten met een kan koffie om aan voorbijgangers koffie aan te bieden. Huur een grappige bus en nodig mensen uit om over het PAO-onderwerp te praten, rijd mensen rond in een tuk tuk, wat je ook maar kunt bedenken om de interesse van mensen te wekken! In ons laatste Participatief Actieonderzoek kwam mijn collega Wilma van der Vlegel met een geweldig idee om contact te leggen met vreemden. Ons doel was om een eerste informeel gesprek met mensen te hebben over hoe zij hun gezondheid ervaren, en hen vervolgens uit te nodigen voor een diepgaand interview later. We kochten mandarijnen en plakten er oogstickers op. We vroegen voorbijgangers om een mond op de mandarijn te tekenen die representatief is voor hoe ‘fit’ ze zich nu voelen. Dat hielp ons het gesprek te beginnen en veel van de mensen die we daar ontmoetten, deden mee aan het hele PAO! Het werd gedoopt als ‘de Mandarijnen-methode’

• 5. Houd je vragen eenvoudig, open en positief. Oordeel niet, ga niet in debat en geef geen mening of oplossingen aan hen. Mensen vragen niet om jouw mening of hulp, dus respecteer wat ze zeggen, of je het ermee eens bent of niet.
• 6. Maak geen aantekeningen van het gesprek. Dit helpt om een informele, toegankelijke sfeer te behouden.
• 7. Wees oprecht geïnteresseerd. Mensen zullen merken of je oprecht geïnteresseerd bent of dat je ‘mensen wilt werven voor je PAO’. En dat maakt een verschil of ze je hun tijd en standpunten zullen geven of niet. Oprecht nieuwsgierig zijn naar het standpunt van de ander helpt ook enorm bij het formuleren van nieuwe vragen op basis van de antwoorden die je krijgt en om ‘in de flow’ te komen.
• 8. Weet wanneer je moet stoppen. Gebruik je zintuigen om te weten wanneer het tijd is om het gesprek te stoppen. Probeer niet ‘meer uit mensen te halen’. Heb liever een goed kort gesprek en krijg het contact van de persoon om later meer te praten, dan een langer gesprek en een geagiteerd persoon!
• 10. Geniet ervan! Mensen zullen genieten als ze zien dat jij geniet van het gesprek. Win-win!

Als je deze tips toepast tijdens een middag in het park of waar je ook vreemden vindt, ben ik ervan overtuigd dat je teruggaat naar huis met energie, inspiratie en een boost aan nieuw zelfvertrouwen. Laat staan de set prachtige, ‘rauwe’ verhalen en nieuwe contacten die je hebt voor je PAO!

Dus ga erop uit, laat je natuurlijke nieuwsgierigheid stromen en je zult verrast zijn hoe geweldig een gesprek met een vreemde kan zijn!

Wil je meer leren over informele gesprekken of andere PAR-methoden? Bestel dan de tweede editie van ‘Handboek Participatief Actieonderzoek. Samen bouwen aan een betere wereld’, geschreven door SevenSenses oprichter Madelon Eelderink.

Wil je PAR-vaardigheden leren? Je kunt je nu inschrijven voor het PAR Practitioners Programma!