Een probleemboom is een metaforische weergave van oorzaak-gevolgrelaties. De stam van de boom vertegenwoordigt het probleem, de wortels van de boom staan voor de oorzaken van dat probleem, en de takken en bladeren geven de effecten of gevolgen weer.
Zo’n probleemboom kan worden opgesteld door de PAR-beoefenaar op basis van de resultaten van de Systeemverkenning, of de PAR-beoefenaar kan deelnemers uitnodigen om tijdens een focusgroepsessie hun eigen probleemboom te creëren. Door het probleem op deze manier visueel weer te geven, worden deelnemers zich bewust van hoe het ene aspect het andere beïnvloedt en worden ze uitgenodigd om het probleem ‘bij de wortel aan te pakken’.
De onderstaande afbeelding toont een fictieve probleemboom, geïnspireerd door de Healthy Cooking Challenge, over longziekten bij kinderen veroorzaakt door koken binnenshuis in de sloppenwijken van Kampala, Oeganda.
“Ik heb met veel plezier de driedaagse training bij Madelon gevolgd. Ik was vooral verrast hoe zij haar visie op het betrekken van de doelgroep en eindgebruikers in het gehele proces van actieonderzoek zo consequent doorvertaalt.
Mijn project heeft veel gehad aan de 7 stadia. Er kwamen veel mooie en praktische werkvormen voorbij, waar ik nog regelmatig op teruggrijp, zoals de zogenaamde probleem- en actiebomen.”– Oud-deelneemster Ina
Van probleemboom naar droomboom
Zodra de probleemboom is opgesteld, besproken en eventueel aangevuld, kan deze worden ‘omgekeerd’ naar een droomboom. In de droomboom staat de stam voor ‘de droom’, de wortels vertegenwoordigen de benodigdheden om deze droom te realiseren, en de bladeren geven de effecten van die droom weer.
De PAR-beoefenaar kan de deelnemers begeleiden in het gezamenlijk ontdekken van de behoeften en voorwaarden om de droom te verwezenlijken. Dit dient als een tussenstap naar het bedenken van oplossingen om (zo dicht mogelijk) bij de droom te komen.
De onderstaande afbeelding toont een fictieve droomboom, die is ‘omgekeerd’ vanuit de bovenstaande probleemboom. Zoals je kunt zien, zijn alle elementen in de boom omgezet naar hun positieve tegenhanger.
