Om te komen tot een mooi actieplan met je PAO-deelnemers -om een vraagstuk met elkaar aan te pakken- zijn vaak meerdere focusgroepen nodig. Hoe zorgen we er als Participatief Actieonderzoekers voor dat deelnemers tot een geslaagd actieplan komen, waar zij eigenaarschap over voelen en waar ze vol energie en enthousiasme mee aan de slag gaan? In dit blog zetten we 8 tips voor je op een rij!

1. Ontwerp vooraf je focusgroep door een programma op te stellen met onderdelen die stap voor stap naar het doel van je focusgroep leiden. Laat eventueel genodigden meedenken. Bereid goed voor, maar sta ook open voor improvisatie! Vaak denken we van te voren een prachtig programma te hebben gemaakt, en blijkt in de realiteit de behoeften ergens in het programma toch anders te liggen. Probeer dus niet te strak vast te houden aan je programma (en de tijden) maar juist flexibel te zijn en te improviseren, als de behoefte van de groep op dat moment anders blijkt te zijn!
2. Deel je resultaten! Zorg dat je de resultaten van het PAO zover zodanig visualiseert, dat er een helder beeld en overzicht ontstaat voor de deelnemers. Dit vormt de basis voor het co-creatie proces! Laat ruimte voor eventuele aanvullingen of wijzigingen van deelnemers. Vrees dus niet als je het gevoel hebt dat er ergens nog informatie mist in je visualisatie! Zet daar een vraagteken bij, zodat het deelnemers uitnodigt om aanvullingen te doen.
3. Open, niet oordelende houding. Zorg als facilitator van de focusgroep dat je een open, niet oordelende houding hebt en houdt gedurende de hele focusgroep-sessie, zodat deelnemers de ruimte voelen om hun ideeën te delen. Blijf nieuwsgierig naar hun ideeën, vraag door en communiceer vanuit oprechte interesse. Ideeën afketsen (hoe vriendelijk je dat ook doet) is uit den boze! Vertrouw erop dat de groep er de beste ideeën uit filtert, dat hoef jij niet voor hen te doen.
4. Faciliteer aha-momenten bij je deelnemers. Geef deelnemers de kans om zelf ontdekkingen te doen omtrent het vraagstuk. We noemen dat ook wel ‘analyseren met deelnemers’. Door hen bijvoorbeeld associaties te laten maken tussen verschillende onderdelen uit je resultaten, zullen zij ‘aha’ momenten ervaren die weer zorgt voor meer enthousiasme en eigenaarschap over de nieuwe ideeën die hieruit ontstaan. Dat zijn belangrijke bouwstenen voor het motiveren van groepen mensen om samen aan de slag te gaan!
5. Geen debat of discussie -met verliezers- maar dialoog -met winnaars. In een discussie geldt vaak dat degene die het hardst ‘schreeuwt’ of de meest overtuigende argumenten heeft, ‘wint’. Er zijn dan dus altijd veel verliezers die balend naar huis gaan. Dat is dodelijk voor de motivatie! Als actieonderzoekers faciliteren we geen debat of discussie, maar dialoog. In dialoog staan we allemaal open voor elkaars ideeën en bouwen we juist op elkaars ideeën voort. Zo heeft iedereen een aandeel in het eindresultaat en zijn deelnemers dus allemaal ‘winnaars’. Ben als facilitator scherp op tekenen van eventuele discussie en begeleid deelnemers dan weer terug naar de dialoog.
6. Afspraken maken. Maak aan het einde van de focusgroep-sessie concrete afspraken met de deelnemers. Na een enkele focusgroep ligt er meestal niet gelijk al een concreet actieplan, dus is er een nieuwe focusgroep-sessie nodig. Spreek met de geïnteresseerden een datum, plaats en tijd af en schrijf de namen en contactgegevens op van de deelnemers die mee willen doen. Nodig eventueel nieuwe deelnemers uit of vraag deelnemers eventuele geïnteresseerden mee te nemen.
7. Sluit positief af. Een focusgroep kan soms behoorlijk beladen zijn, zeker als het vraagstukken of problemen betreft die al lang lopen en waar mensen behoorlijke last van hebben. Afhankelijk van het doel van je focusgroep (op zijn beurt afhankelijk van het stadium van het PAO waarin je je begeeft) kan dit het gezamenlijk uitbeelden van de ideale situatie zijn, de best passende oplossingsrichtingen prioriteren of een positieve energizer gebruiken. Als mensen met een positief gevoel naar huis gaan is de kans groot dat ze de energie en motivatie voelen om nog een keer te k
   omen – en als het actieplan af is, ermee aan de slag te gaan!
8. Geniet van de focusgroep! Last but not least: vergeet niet te genieten! Ik zie vaak facilitators erg zenuwachtig voor een focusgroep, en ook ik knijp ‘m soms behoorlijk. Vergeet dan de volgende twee dingen niet. Ten eerste, mensen rondom een vraagstuk op een constructieve manier bij elkaar brengen (die anders wellicht nooit bij elkaar hadden gezeten) is al een stap in de goede richting. Die heb je al gewonnen! Ten tweede, ik merk in de praktijk dat als je vertrouwen in het proces, in jezelf en vooral in je deelnemers kunt uitstralen, dat een enorm positief effect heeft op de sfeer in de groep en de uitkomsten. Ook je eigen enthousiasme -bijvoorbeeld als je een nieuw idee hoort van deelnemers- werkt aanstekelijk. Dus: ook al doe je een focusgroep voor het eerst: heb vertrouwen, straal, glimlach en geniet ervan!

Meer weten? In onze methodologie-sectie vind je de methode ‘focusgroepen’, waar je alles leert over het faciliteren van focusgroepen (Engels). Het handboek Participatief Actieonderzoek, geschreven door 7Senses oprichter Madelon Eelderink, dat in januari 2020 verscheen beschrijft in detail hoe je focusgroepen kunt houden in verschillende stadia van je Participatief Actieonderzoek. Het boek is hier te bestellen.