“Madelon, wat is nou eigenlijk het verschil tussen Participatief Actieonderzoek en andere projecten die we bij de gemeente doen?” Soms krijg je van die vragen waar je he-le-maal op los kunt gaan! Ik was op een borrel toen een medewerker van Gemeente Utrecht me die vraag stelde. Ik haalde diep adem en begon mijn verhaal, iets in de trant van het volgende.
Gehoord worden, maar dan individueel
Een heel groot verschil zit ‘m vaak al in de start. Terwijl veel (participatie)projecten vaak starten met ‘betrokkenen bij elkaar brengen’, start een Participatief Actieonderzoek (PAO) heel anders. Een belangrijk onderdeel van de start van een PAO is namelijk het individueel spreken van mensen, vaak in de vorm van een semi- of ongestructureerd interview. Daarbij bepalen de PAO’ers niet waar het gesprek over gaat, maar degene tegenover ons. Vanuit oprechte interesse en nieuwsgierigheid vragen we door en laten we de betrokkenen hun eigen verhaal doen. Zij voelen zich daardoor vaak enorm gehoord en dat is gelijk een belangrijke bouwsteen voor het gevoel van eigenaarschap.
Brainstormen over ‘de gezamenlijke werkelijkheid’
Vervolgens, als we alle -zo niet zoveel mogelijk- betrokkenen individueel hebben gesproken, analyseren we de gesprekken en maken van de uitkomsten een visualisatie. Die visualisatie representeert altijd de gezamenlijke werkelijkheid volgens alle gesproken betrokkenen. Die delen wij vervolgens in zogenaamde focusgroepsessies, waarbij we betrokkenen samen laten brainstormen over resultaten. Hier zit nog een belangrijk verschil: waar in veel projecten betrokkenen vaak komen met het doel om de ander te overtuigen van zijn gelijk, ‘gewapend’ met allerlei argumenten, is de kans bij PAO veel groter dat de deelnemers komen vanuit nieuwsgierigheid naar de visualisatie en in de modus van ’we gaan brainstormen’. Doordat we betrokkenen laten brainstormen en puzzelen met een of meerdere visualisaties, leiden we de aandacht af van: “ik moet de beste argumenten hebben.” Dit levert vaak enorm mooie inzichten op! Hier schuilen ook weer een aantal belangrijke bouwstenen van eigenaarschap, die je in het blog ‘bouwen aan gevoel van eigenaarschap als bron voor motivatie onder betrokkenen’ kunt lezen.
Co-creatie van eigen actieplannen
Het samen opdoen van inzichten én vervolgens samen actieplannen co-creëren die bij elk van de betrokkenen past is een van de gaafste dingen om te mogen faciliteren, omdat de energie die daarbij ontstaat en het eigenaarschap en de zin om aan de slag te gaan aanstekelijk werkt en mensen vrolijk maakt!
We hoeven niet meer ons best te doen om te winnen van de ander, want we winnen samen.
Wat een werk!
Een PAO is vaak een giga klus aan de voorkant, omdat je zoveel tijd kwijt bent aan het individueel spreken van al die betrokkenen, het analyseren van die gespreken en het maken van goede visualisaties. Maar na bijna 10 jaar SevenSenses (in maart 2023 alweer!) kan ik met volle overtuiging zeggen wat een enorme meerwaarde dat heeft ten opzichte van ‘even snel mensen bij elkaar brengen’. Hieronder zie je een model dat ik heb gemaakt op basis van de verschillen die ik zie tussen top-down implementatie van projecten ten opzichte van Community-up co-creatie van projecten door middel van PAO.
Als je de horizontale pijlen ziet als de tijd, zie je dat top-down projectontwerp best snel gedaan is, als je met een klein clubje professionals vanachter je bureau iets bedenkt. Vaak zie je vervolgens dat diezelfde professionals enorm achter de feiten aan lopen, doordat ze de gemeenschap moeten overhalen om met hun project mee te doen, of als het uit de hand loopt, zelfs klachtenlijnen op moeten zetten. Mensen zijn boos omdat zij ‘ineens’ geconfronteerd worden met een project, dat zij niet passend vinden. Het is niet voor niets dat bewoners een bloedhekel hebben aan inspraakavonden, want “de gemeente doet toch wat ze zelf willen!”
PAO duurt vaak veel langer, maar doordat je alle betrokkenen in de gelegenheid stelt om mee te bouwen aan de oplossing en daarmee aan het gevoel van eigenaarschap en motivatie, is de kans enorm vergroot dat je duurzame impact krijgt. Bonus: de betrokkenen doen vaak ook vrijwillig mee aan de uitvoering van hun project. Daarmee bereik je vaak veel eerder en gemakkelijker je doel!
Bovenstaande roept natuurlijk enorm veel vragen op. Want wat als de betrokkenen met dingen komen die we eigenlijk niet willen, omdat we al een oplossing hebben? Hoe voer je überhaupt zo’n actieonderzoek uit?!
Laten we daar nou nét leuke trainingen voor aanbieden! Zoals het PAR Practitioners Program, waar je alle PAR-vaardigheden opdoet én zo gewenst onder begeleiding direct in je eigen werk kunt toepassen! Nieuwsgierig? Neem eens een kijkje!
Of liever lezen hoe PAO werkt? Bestel het handboek Participatief Actieonderzoek van SevenSenses oprichter Madelon Eelderink