Door Denise Filippo

September 2021, we hadden net het theoretische deel van de opleiding participatief actieonderzoek (PAO) afgerond en waren klaar om alle kennis in de praktijk toe te passen. We hadden geluk, er was ook net een vraag op ons pad gekomen waar PAO wel eens heel helpend zou kunnen zijn.

Een bedrijventerrein in Nieuwegein dat getransformeerd wordt naar een woonwijk voor veel verschillende huishoudens. En in zo’n transformerende wijk is het ook prettig als er ook eerstelijnszorg georganiseerd is. Maar in een tijd van personeelstekort en toenemende vraag in zorg en welzijn is dat best een uitdaging. Onze opdracht; komen tot innovatieve oplossingen en actieplannen die in co-creatie tot stand zijn gekomen. Dat co-creatie heeft dan betrekking op alle betrokken partijen; inwoners, zorgprofessionals, gemeente, lokale ondernemers etc.

Nu moet je weten dat een participatief actieonderzoek een manier is om een beweging binnen een gemeenschap op gang te krijgen. Als onderzoeker haal je de verschillende perspectieven op om deze vervolgens te delen met iedereen. De volgende stap is collectieve energie mobiliseren op een aantal oplossingsrichtingen die vervolgens leiden tot actieplannen. Dit proces werkt het beste wanneer je je als onderzoeker helemaal kunt onderdompelen in de wijk, de gemeenschap én wanneer dit in een afgebakende periode van een aantal maanden (3 tot 5 maanden) wordt uitgevoerd.

Ok, terug naar september 2021 toen wij als onderzoekers stonden te popelen om ons onder te dompelen in Rijnhuizen voor ons allereerste actieonderzoek. We gingen op zoek naar een ruimte waar wij wekelijks fysiek aanwezig konden zijn, een dynamische plek waar veel inwoners komen zodat we zoveel mogelijk perspectieven konden ophalen. Maar na 1,5 jaar corona in een transformerende wijk bleek dat nog niet zo makkelijk. Inmiddels trad de herfst in en werden de maatregelen voor fysiek contact weer strakker naarmate de dagen korter werden en de temperatuur daalde. Gelukkig was iedereen inmiddels behoorlijk digitaal vaardig en konden we zowel de interviews als de focusgroepen digitaal doen. Het natte koude weer en de maatregelen konden ons zeker ook niet tegenhouden om de straten van Rijnhuizen op te gaan om naast de interviews ook enquêtes af te nemen.

De lineaire, kloktijd zat ons echter wel in onze nek te hijgen. Inmiddels waren we ruim 3 maanden op weg en waren we in de fase van het delen van alle perspectieven. De volgende fase waarin we tot oplossingsrichtingen en actieplannen wilden komen schoof door naar 2022. Als onderzoeker was ik in deze fase vooral bezig met tijd, met het plannen van afspraken en zorgen dat we toch nog op tijd ons onderzoek konden afronden. Ik was me niet meer bewust van die andere kant van tijd; timing, het juiste moment. De eerste maanden van 2022 hadden we een aantal digitale focusgroepen over oplossingsrichtingen en actieplannen. Er waren er zieken, belangrijke personen voor het proces die vertrokken naar een andere baan, mensen die afhaakten en mensen die aanhaakten. En dan die tijd, die kloktijd, die lineaire tijd. Het was tijd om af te ronden.

Voor mijn gevoel was het onbevredigend. Hadden we wel genoeg mensen gesproken, waren er voldoende actieplannen tot stand gekomen, had ons onderzoek wel impact gehad, was de opdrachtgever wel tevreden? Ik was zelf al tot de conclusie gekomen dat we hadden gefaald, het was niet zo gegaan als ik had gedacht en verwacht. En toen kwam het moment waarop we werden uitgenodigd voor de opening van het nieuwe buurthuis in de wijk, een plek waar inwoners elkaar kunnen treffen.

De wens voor een fysieke ontmoetingsplek in de wijk was er al langer maar tijdens het actieonderzoek waren er contacten gelegd en de urgentie vergroot. Er was dan nog geen concreet actieplan voor eerstelijnszorg in de wijk, er was wel een nieuw netwerk ontstaan en bestaande contacten waren verstevigd. Er bleek ook meer onderling begrip te zijn ontstaan en een meer gedeeld gevoel van ‘samen komen we er wel’. Er is een vervolgopdracht gekomen om specifiek op het onderwerp zorg met zorgverleners en inwoners te werken aan een passende vorm van zorg in de wijk.

Ik heb geleerd om me niet te laten afleiden door deadlines en doelstellingen en ben opnieuw de waarde gaan zien van ontmoetingen, verbindingen en relaties. En als je als participatief actieonderzoeker je los kunt maken van de lineaire tijd dan ontstaat juist in de ontmoetingen en relaties de meest duurzame en stevige beweging.