Door Bas Rosenbrand

Soms komen de antwoorden gewoon op je pad. In dit geval was het antwoord: Madelon en actieonderzoek. Het begon vorig jaar, toen we landelijke en lokale verkiezingen hadden. Ik stem meestal niet. Niet omdat ik tegen democratie ben, maar omdat ik gemerkt heb hoe een partijensysteem juist het vinden van goede oplossingen tegenwerkt. Hoe moet ik dat tot uitdrukking brengen?

Het is gemakkelijk om te zeggen: ‘Het systeem werkt niet.’

Vorig jaar kwam een gedachte op: als we alles wat in de afgelopen honderd jaar geleerd hebben over psychologie, organisatie en besluitvorming zouden nemen, en daarmee opnieuw ons systeem zouden ontwerpen, hoe zou dat er dan uitzien?

Ik vond het een fascinerende gedachte.

Ik ging schrijven. Ik gebruikte mijn kennis en ervaring met besluitvormingsprocessen. Tot mijn verrassing vond ik nieuwe oplossingen, die ik zelf nog niet eerder bedacht had. Ik ging lezen over democratie, verkiezingen, besluitvorming en de rechtsstaat.

Ik vertelde mijn verhaal met enthousiasme aan anderen.

Ik kreeg soms kritische vragen. Ik nam ze mee, omdat ze terecht waren, werkte ze door en vond er oplossingen voor. Zo ontstond in de loop van de tijd een steeds steviger en consistent verhaal.

De essentie:

de landelijke overheid werkt nog top-down. Alsof de overheid een apart terrein is, waar vanuit je andere mensen kunt besturen. Maar een samenleving bouw je samen!

Daarom vind ik dat de overheid meer in het centrum moet komen.

De rol verschuift dan naar space keeper en facilitator. Er zijn verschillende manieren waarop de overheid verbinding houdt met de rest van de samenleving. In plaats van vierjaarlijkse verkiezingen een jaarlijkse check, waarin iedereen kan aangeven door middel van een aantal vragen hoe zij in het algemeen over de samenleving denken. Je kunt zelf ook projecten indienen, volgens bepaalde richtlijnen. Niet alleen de overheid beslist, of zelfs het parlement, maar besluiten worden ook genomen door groepen mensen die intensief een bepaald onderwerp verkennen.

Ik zocht nog naar een manier hoe de overheid de informatie uit de samenleving kon halen.

Nu gebeurt dat in het kader van participatie door klankbordgroepen of inspraakavonden. De kritiek is dat dit maar een bepaald soort mensen aantrekt (vaak hoger opgeleide oudere blanke mannen). De praktijk is vaak dat de overheid al een plan heeft en dat je daar dan je mening nog over mag geven. Dat is geen werkelijke participatie.

Hoe dan wel?

En toen kwam ik Madelon tegen. In een American Schoolbus. Na het Permanent Beta festival hadden we samen een lift naar Utrecht in deze coole Schoolbus. We waren de enige passagiers, dus we hadden de hele bus voor onszelf. Toen we aan de terugreis begonnen, waren we vol van alle informatie en workshops van het festival, maar we begonnen toch uit te wisselen. Ze vertelde over haar werk. Zij had een antwoord. Een antwoord wat verder ging dan informatie ophalen bij mensen, maar wat ging over samen bouwen.

Madelon vertelde over haar ervaringen in verschillende landen, inclusief Nederland:

“Met actieonderzoek faciliteer je de co-creatie van burgerinitiatieven mét burgers. Zij worden de onderzoekers van hun eigen situatie. Je gaat samen met de mensen op onderzoek uit: je verkent wat het probleem is en hoe dat door verschillende partijen wordt ervaren, wat de kracht is van hun community en wat zij zien als mogelijke oplossingen.

Die opgedane kennis breng je samen met kennis van andere betrokkenen, zoals welzijnsorganisaties, gemeente, ondernemers en andere belanghebbenden. Daardoor ontstaat kennis van het hele systeem waarin verschillende problemen zijn ingebed. Zodra iedere belanghebbende ziet hoe zijn of haar perspectief samenhangt met die van anderen ontstaat wederzijds begrip. Het zien van de kracht van de samenleving (zoals successen, middelen, talent, mankracht) geeft enorme motivatie om met elkaar aan de slag te gaan. Het inzicht krijgen in de oorzaak-gevolg keten geeft ideeën waar men in de keten in kan breken met goeie initiatieven.

 Zo ontstaan nieuwe oplossingen waarin burgers en andere belanghebbenden samenwerken om de situatie als geheel te verbeteren.”

De oplossingen komen dus niet van buitenaf, of van bovenaf, of zelfs niet via een inspraakavond.

De oplossingen komen van de mensen zelf. Het zijn hun oplossingen. De rol van de overheid verschuift dus van beleidsbedenker naar facilitator om samen met mensen te bouwen.

Met dit alles bij elkaar merkte ik: werken bij de overheid wordt op deze manier enorm boeiend. Vroeger was het beeld: iemand die enkel regels voor anderen bedenkt en regels uitvoert. Nu wordt het: iemand die met mensen samen iets moois bouwt!

Meer weten over Bas Rosenbrand? Check zijn website www.rondspraak.nl